Zaman Yolculuğu Tadında: Koku Hafızası

Şubat ayının ve haftanın ilk gününden hepinize merhaba Sevgili Novarge Ailesi. Bugün sizlerle, hepimizin aklında bir anı olarak yer eden ve zamansızca kendini hatırlatmakta usta olan; kokulardan bahsedeceğiz.

Bir gün ansızın yolda yürürken ya da bir işle meşgulken geçmişinizi andığınız ve hayıflandığınız oldu mu? İşte bu tam olarak koku hafızasının işi! Bazen hiç beklemediğimiz bir anda öyle bir kokuyla karşılaşırız ki aniden ruhumuzu yıllar öncesine götürür. Naftalin kokusunun her anneanne evinden bir anıyı hatırlatması ya da geçmişe dair hayatınızda yer bulan birinin parfümünün aromasının burnunuza gelmesi, koku hafızasının gücünü ortaya koyuyor. Gelin, zihnimiz ve kokular arasındaki güçlü bir bağın anatomisini birlikte inceleyelim.

Koku Hafızası Nedir?

Koku almak, beş duyu organlarımız arasında en güçlü duyu organı olarak kabul edilir. Zihin ve kokular arasında oluşan bu ilişki, sistematik bir şekilde işliyor.

• Havanın içerisinde aktif halde bulunan koku molekülleri, mukus zarı isimli bölgeden burun deliklerinin içerisine girer. Bu sayede moleküller koku alma sistemleri tarafından yakalanabilecek şekilde çözülür ve birbirinden ayrışır.
• Kokuları tanımlamaktan uzman olan ve mukus zarının altında koku epiteli isimli tabaka yer alır.
• Nöronlar, burnun arkasında bir merkez görevini üstlenen olfaktör bulbus’a bilgileri iletir.
• Bulbus’un mesajlara karşı duygusal reseptörleri sayesinde, duygular bilgiler işlenir ve anıların pekişmesine yardımcı olunur.

Yaşamda denk geldiğimiz kokuların bizi teknolojik bir aygıt olmadan zaman yolculuğuna davet etmesi ne kadar kolay bir süreç gibi görünse de birçok bilişsel sürecin sayesinde tetikleniyor ve duyular ile iletişime geçiyor. Zihnin; algı, duygu, ilişkilendirme ve depolama süreçleri kokuların bilinçte yer etmesini sağlayarak yeri geldiğinde kendini göstermesini sağlıyor.

Algı

Algı süreci kokuların tanınması ve diğer kokulardan ayrılarak koku özelliğinin farkındalığını sağlıyor. Bu sayede koku zihin tarafından yakalanıyor ve algı sistemi süresince işleniyor.

Örneğin, çok hoşunuza giden bir kokuyu algılarken; hoşlanmadığınız bir kokudan ayrışmasını sağlarsınız.

Duygu

Koku algısının ve temsilinin kişiden kişiye değiştiği duygusal süreçte; nahoş, canlı ve enerjik kokuların etkilenerek zihnimizde yer etmesini sağlıyoruz. Fakat bu süreç genellik öznel ve kişisel bir sistem çerçevesinde baş gösteriyor. Sosyal yaşantımız ve tercihlerimiz duygu durumuyla algıladığımız ve zihnimizde etiketlediğimiz kokuların şekillenmesinde önemli rol oynuyor.

Örneğin, canlı ve enerjik sosyal yaşantınızın bilinçaltınıza yerleşimi ile enerji temalı kokuları duygusal olarak algılayabilirsiniz.

İlişkilendirme

Kokular, hafızada yer ederek hayatımızın içerisinde varlığının temelini ilişkilendirme fonksiyonu oynuyor. An’lar, anılar ve duyguların kokular ile ilişkilendirilmesi bilişsel fonksiyonlarımız tarafından sağlanarak hayatımızın içerisinde yer bulabiliyor. İlerleyen zamanlarda çeşitli duygu durumları ile kokuları ilişkilendirerek koku hafızanıza katkıda da bulunabilirsiniz.

Örneğin, kurabiye kokusunun çağrıştırdığı mutluluk duygusu ile ilişkilendirme sağlayabilir ve koku hafızanızı gönüllü olarak aktifleştirebilirsiniz.

Depolama

Kokuların depolama süreçleri uzun süreli anıların kaydedilmesi ve bilişsel hafızada yer etmesini kapsıyor. Kokunun içeriği ve bilinçaltı ile uzun süreli anılarla ilişkilendirilen kokular hafızada depolanır.

Örneğin, beyaz sabun ve naftalin kokusu ile bir anda çok eski zamanlardaki anneanne evinizde yer alan bir anıya kavuşabilirsiniz.

Novarge’de bugün; naftalin kokulu yorganların temsil ettiği anneanne evinden, çocukken taze poğaçalar aldığımız köşedeki simitçiye; kokuların hafızasından ve kısa süreli bir zaman yolculuğuna davetinden bahsettik. Bir sonraki yazımızda görüşmek üzere hepinize sağlıklı, başarılı ve mutlu bir hafta diliyorum Sevgili Novarge Ailesi.

Unutmayın, her şey geleceğiniz için!

ELİF AKSÜT