Ekokırım Suçu Nedir?

Ekokırım Suçu veya literatürdeki adıyla ecocide, doğa dengesini bozabilecek ve küresel zarara yol açabilecek sistemli faaliyetlerdir. Adlandırma, canlıların doğayla ve birbirleriyle ilişkisini inceleyen ekoloji biliminin adından kaynaklanır.

Canlılar, doğal imkanları kullanarak hayatta kalır. Hava, kara, deniz canlıları arasındaki ortak menfaat, ekolojik döngünün korunmasıdır. Büyük ölçekli atık meydana getiren ticari çalışmalar ekokırım örneğidir.

Canlı veya cansız doğal unsurlar ekolojik döngüye dahildir. Günümüzde insanlar, bitki ve hayvan türleri iklim krizi sebebi ile tehdit altında ve bu konuda farkındalık oluşturmak isteyen sivil toplum kuruluşları vardır. Buzulların erimesi, doğal habitatların zarar görmesi, endemik türlerin yok olması başlıca ekokırım türleridir. Greenpeace, WWF, FEE önde gelen ekokırım karşıtlarıdır. Türkiye’de doğal dengeyi korumaya ilişkin çalışmaları olan bilindik kurumlar TEMA ve ÇEKÜL vakıflarıdır. Tarım ürünlerinin yetişemediği, asit yağmurlarının arttığı, kıtlıkların görüldüğü bir felaket sürecine engel olunabilir. Tahrip olan doğaya sahip çıkmak, ilgili vakıflara katılmak ve destek olmakla mümkündür.

Ekokırım Suçu Neleri Kapsar?

Fabrika, tesis, santral atıkları bireysel atıkların doğadaki olumsuz etkilerini aşar. Ekolojinin kırıma uğraması, devamlılıkla doğaya salınmış zararlı maddelerden kaynaklanır. Doğaya zarar verebilen faaliyetler, firmaların kâr beklentisiyle ilişkilendirilebilir. Ucuz olduğundan kalitesi düşük ambalajlar tercih etmek, harcama azaltmak için atık temizleme sistemi kurmamak, çevreye zararlı nükleer tesisler kurmak başlıcalarıdır. Ekokırım örneği kabul edilebilecek durumlar şöyledir:

● Fabrika bacalarına duman filtresi takılmaması.

● Sıvı atık kanallarına arıtım başlığı takılmaması.

● Maden çıkarırken ağır kimyasal kullanılması.

● Petrol ve doğalgaz çıkarırken toprağa zarar verilmesi.

● Yeraltı zenginliklerine sahip ormanlık bölgelerde santral kurulması.

● Egzoz salınımı yüksek taşıtların üretilmesi.

● Geri dönüşümü zor olan hızlı tüketim malzemelerinin piyasaya sürülmesi.

Ekokırım Suçu Kimler Tarafından İşlenir?

Doğayı tahrip etmek, insanlara özgü kabul edilebilir. Suçların etkilediği ilk mağdurlar, hayvan ve bitkilerdir. Hava, su, toprak kirliliğine yol açan faaliyetlere bakılırsa, dünya çapındaki fosil yakıt firmaları dikkat çeker. Petrol çıkarırken siyanür kullanılması, madde döngüsüyle kimyasalın göğe yükselmesiyle sonuçlanır ve yağmur suyu, kimyasalların da etkisiyle asitleşir.

Asit yağmurları şiddetlenirse insan yaşamı ve ekolojik çevre kalıcı zarar görebilir. Ekokırım suçu işleyen firmalar arasında santral işletmeleri öne çıkar. Duman salınımı yüksek tesisler, ozon tabakasına zarar verir. UV ışınlarının filtrelenmeden yeryüzüne düşmesi, cilt hastalıklarını ve doğa üzerindeki tahribatı artırabilir. Doğa konusunda duyarlı davranmayan bireyler, suçun failleri arasındadır. Yeryüzüne yapılan zulme ortak olmamak için çöpleri çöp kutusuna atmak, doğa dostu taşıtlar tercih etmek, koku spreyi ve sigara kullanımını azaltmak önemlidir.

Ekokırım Suçu İşlemenin Cezası Nedir?

Ekokırım suçu cezası, 2022 yılının ikinci yarısı itibarıyla ceza kanunlarına dahil değildir. Hukuka göre, insan haklarının korunması gerekir. İnsana doğrudan etkisi olmayan faaliyetler, ceza tanımlarının dışında kalır. Bitki, toprak, su kaynakları, hayvan türleri dolaylı şekilde insan yaşamını etkiler. Ekolojideki tahribat, zamanla kitlesel ölümlere yol açabilir. Konunun hassasiyeti fark edildiğinden, dünya çapında ve Türkiye’de çalışmalar hız kazanmıştır. Suçun literatüre geçtiği tarih 1970’dir. Yale Üniversitesi akademisyenlerinden oluşan bir grup, Amerikan ordusunun Vietnam Savaşı’nda portakal gazı kullanmasını “ecocide” ismiyle tanımlamıştır.

Ekokırım tehlikesine odaklanan ve konunun temsilcisi olan başlıca kurum, Barolar Birliği Çevre Komisyonu’dur. Komisyona üye 32 avukat, 2017 yılında iki termik santral işletmesini şikâyet etmiştir. Uluslararası Ceza Mahkemesi, dolaylı yoldan insan haklarını ihlal eden ekokırım suçu karşısında duyarlıdır. İlk olarak Mahkeme’yi tanıyan ülkelerin vatandaşları sorumlu tutulmuştur. Uygulamanın genişlemesiyle tüm insanlar kanun kapsamında kabul edilmiştir. Fakat suçun genelgeçer bir cezası yoktur.