Tıbbi ve Aromatik Bitki Yetiştiriciliği Eğitimi

İnsanlık tarihinin ilkel dönemlerinden itibaren doğadaki bitkilerden yararlanıldığı bilinmektedir. Önceki dönemlerde daha çok tedavi amaçlı kullanıldığı bilinse de zamanla yararlanılan alanlar genişlemiştir. İlaç, gıda, kozmetik, boya endüstrileri başlıca kullanıldığı yerlerdir. Bu sektörlerde kullanılan bitkilerin çoğu doğadan toplanırken bir kısmı kültüre alınmıştır. Bu bitkilerin üretimi doğal değil insan eliyle yapılmaktadır.

Doğadan toplanan ve kültürü yapılanlar olmak üzere ikiye ayrılan tıbbi ve aromatik bitkilerin tedavi amaçlı kullanılanları daha çok doğadan toplanmaktadır. Mera, orman ve işlenilmeyen tarım alanlarında kendiliğinden yetişen bitkilerin bütün kısımlarından (çiçek, meyve, kabuk, kök, yaprak, sap)  yararlanılmaktadır.

Tıbbi ve Aromatik Bitki Yetiştiriciliği Nedir?

Coğrafi sebeplerden dolayı bitkilerin yeryüzüne dağılışı eşit değildir. Bu yüzden, büyük bir kısmı doğadan toplanarak tedavi amaçlı kullanılan bitkilerin ticareti yapılmaktadır. Yapılan çalışmalarda, ülkemizde yararlandığımız 1000 civarı bitkinin 400 kadarının ticareti yapıldığı görülmektedir. Taze olarak ömrü çok kısa olduğundan daha çok kurutularak ve uçucu yağ haline getirilerek ticareti sağlanmaktadır.

Ülkemizde, haşhaş, defne, kekik, adaçayı, fesleğen, lavanta, gül, kırmızıbiber, sarımsak, anason, kuşburnu, rezene, kimyon, nane ve daha birçok bitki, kültüre alınıp organik tarımla üretimi yapılan bitkiler arasındadır.

Tıbbi ve aromatik bitkiler, diğer bitkilere göre özel tekniklerle yetiştirilmektedir. Gelişme dönemlerinde diğer otlarla mücadele edemediği için tohum aşamasından saklanma aşamasına kadar farklılıklar göstermektedir. Bunlar;

• Tohum yatağı hazırlıkları,
• Dikim- şaşırtma işlemleri,
• Bakım işlemleri
• Hasat-harman işlemleri

gibi aşamalardır. Özellikle ilaç sektöründe kullanılacak olanların saklanma koşulları da dikkat edilmesi gereken aşamalardandır. Bu bitkiler toplandığı haliyle kullanılmaz. Bitkinin hangi kısmı gerekliyse önce o kısım belirlenir. Bu kısma drog adı verilmektedir. Ağırlıklı olarak ilaç sektöründe kullanılan drog kısımların, saklanma aşamasında kalitesini kaybetmemesi çok önemlidir. Nem, ışık, sıcaklık gibi etkenler saklanma ortamında gereken düzeyin altında ya da üstünde olması halinde üründe bozulmalar meydana gelmektedir.

Peki, zorlu üretim teknikleri ve aşamaları olmasına rağmen neden tıbbi ve aromatik bitki yetiştiriciliği yapılmaktadır? Özellikle insan sağlığı için gerekli olan tedavilerde kullanılması sebebiyle tıbbi bitkiler ihtiyaçtır. Çoğu doğadan toplanarak kullanılsa da gerekli ihtiyacı karşılamadığından ve ülkeler arası ticaretin etken kolu olduğundan üretimi (kontrollü olarak) yapılmaktadır.

Tıbbi ve Aromatik Bitki Yetiştiriciliği Eğitimi üniversitelerde ayrı bir bölüm (Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu) olarak okutulmasının yanında çeşitli halk eğitim programları ve özel kurumlardan alınan sertifikalar yoluyla da edinilebilmektedir. Üniversite eğitimleri ve bu eğitimler haricindeki kurumlarda kursa katılmak için herhangi bir ön koşul yoktur. Bu alanı merak etmek ve bu alanla ilgili bilgi sahibi olmayı istemek yeterli olacaktır.  

Son yıllarda, dünya genelinde ve Türkiye’ de tıbbi ve aromatik bitkilere verilen önem giderek artmaktadır. Özellikle sağlık sektörü ve ilaç endüstrisinde kullanılabilir olması bu bitkileri önemli kılar. Yetiştirmenin yöntem-teknik koşullarının sağlanmasının yanında ortam koşulları da üretilen bitkinin miktarında, kalitesinde belirleyici unsurlardandır. Bu anlamda Türkiye’nin coğrafi koşulları (iklim ve ekolojik koşullar) bu bitkilerin üretimi ve çeşitliliği konusunda bize kolaylık sağlamaktadır.

Eğitimin öncelikli amacı; ilgili kişinin, tıbbi ve aromatik bitkiyi tanıması, önemini kavraması, yetiştiricilik konularında (toprağın hazırlanması, fidenin dikilmesi, bakımı, hasadı ve saklanması) bilgi sahibi ve yetkin kişi olmasıdır.

Bu eğitim sayesinde katılımcı, tıbbi ve aromatik bitkilerle ilgili tohumlama, ekim, dikim, sulama, ilaçlama, gübreleme, hasat, kurutma, saklama, işleme ve pazarlama alanlarında bilgi sahibi olur ve bu işleri yapabilecek düzeye gelir.

Tıbbi ve aromatik bitki yetiştiriciliği eğitimi alan kişiler, kozmetik endüstrisinde, bitkilerin ithal ve ihraç edildiği şirketlerde, adli tıp laboratuarlarında, ilaçları imal eden laboratuarlarda, , güzellik salonlarında, terapi merkezlerinde, aktarlarda,  Tarım, Çevre ve Orman Bakanlığı bünyesindeki kuruluşlarda, gümrük kontrol noktalarında, üniversitelerin ilgili bölümlerinde iş imkanı bulabilirler. Bunun yanında bireysel olarak çalışmak isteyenler de kendi arazilerinde bu bitkilerin organik tarımını- üretimini yapabilirler ve bu alanda faaliyet gösterecek şekilde kendi işlerini de kurabilmektedirler.

19 Temmuz 2022